Chociaż wystarczyłoby powiedzieć, że wabi-sabi to piękno rzeczy niedoskonałych, byłoby to zbyt uproszczonym wyjaśnieniem tak głębokiego i głęboko zakorzenionego w japońskim duchu pojęcia. Koncepcja artystyczna, filozofia życia i podświadome uczucie, wabi-sabi jest wszechobecne w kulturze japońskiej.
Wywodząca się z filozofii cha-no-yu (ceremonii parzenia herbaty) w XV-wiecznej Japonii, wabi-sabi jest estetyką zrodzoną z reakcji na nadmierną konsumpcję i ekstrawagancję, odnajdywanie piękna w niedoskonałościach, nietrwałości, asymetrii, niekompletności i prostota, z szacunkiem dla natury.
Wabi i sabi to dwie kluczowe japońskie koncepcje estetyczne, które czasami są mylone jako jedno i to samo. Chociaż mają one dość różne znaczenia, z biegiem czasu zostały one połączone, tworząc nowe słowo, wabi-sabi .
Termin wabi-sabi (侘寂) pozostaje trudny do przetłumaczenia na język angielski. W japońskich naukach i wierzeniach wabi-sabi jest uczuciem, czymś więcej niż pojęciem, które można znaleźć w prostej japońskiej estetyce, takiej jak układanie kwiatów, literatura, filozofia, poezja, ceremonia parzenia herbaty i ogrody zen. Sprzeciwiając się wszystkiemu, co jest fałszywe, nadprodukowane i nadmiernie konsumowane, wabi-sabi zachęca do prostoty i autentyczności we wszystkim.
Termin wabi-sabi składa się z dwóch znaków kanji. Mówi się, że druga część, sabi (寂), pochodzi z VIII wieku, kiedy była używana do określenia spustoszenia. Z biegiem czasu termin ten ewoluował i dokładniej odnosił się do rozkosznej kontemplacji tego, co stare i zużyte oraz piękna rzeczy wyblakłych lub zwiędłych. Sabi można również przetłumaczyć jako „stary i elegancki” lub „zardzewiały”, z nieprzetłumaczalnym wrażeniem spokoju, który może odnosić się do kondycji ludzkiej, piękna fizycznego lub uznania dla sztuki.
Japoński termin wabi (侘), oznaczający mniej znaczy więcej, oznaczający prostotę i minimalizm, pojawił się znacznie później niż sabi i pojawił się dopiero w XV wieku na oznaczenie nowej estetyki, wciąż ściśle związanej z ceremonią parzenia herbaty, ale odnoszącej się do ogólnej atmosfery oraz do przedmiotów używanych podczas tej oficjalnej służby. Definicja wabi wywodzi się z samotności lub melancholii, z docenienia spokojnego życia, z dala od miejskiego zgiełku.
Wabi-sabi odnosi się do świadomości przemijającej natury ziemskich rzeczy i odpowiadającej jej przyjemności doceniania blizn, pęknięć i wgnieceń, które czynią nas ludźmi. To pojęcie wabi-sabi jest uczuciem, które z pewnością zawsze było częścią japońskiej wrażliwości.
Jej pochodzenie można znaleźć w historii Sen no Rikyu, szesnastowiecznego mnicha Zen. Według legendy młody Rikyu, pragnąc poznać kody pradawnego rytuału ceremonii parzenia herbaty, zwrócił się do legendarnego mistrza herbaty o imieniu Takeno Joo. Joo, który przetestował zdolności swojego nowego ucznia, poprosił Rikyu, aby zajął się ogrodem.
Rikyu dokładnie wyczyścił ogród i grabił go, aż był idealny. Przed zaprezentowaniem pracy swojemu mistrzowi potrząsnął drzewem wiśniowym, a kwiaty sakury spadły na ziemię. Ten dotyk niedoskonałości wniósł piękno do sceny i tak legendy opowiadają o tym, jak narodziła się koncepcja wabi-sabi.
Używając niedoskonałych przedmiotów, czasem zepsutych i naprawianych, w pokoju pozbawionym bałaganu lub zbędnych przedmiotów, Rikyu sprawił, że chwila degustacji herbaty była prawdziwą komunią dla ducha, która karmiła się następującymi zasadami: harmonia, czystość, szacunek i spokój . Ten rodzaj ceremonii jest również określany jako wabi-cha ( cha to japońskie słowo oznaczające herbatę ) lub prosta ceremonia parzenia herbaty.
Dziś tradycyjne ceremonie herbaciane są nadal przeprowadzane przy użyciu antycznych filiżanek i przyborów. W japońskiej ceramice kubki są często zniekształcone i nieregularne, ponieważ każdy przedmiot musi być wyjątkowy, aby mieć swój własny urok. Niedoskonałe piękno wabi-sabi można znaleźć w wielu innych formach sztuki japońskiej, w tym w naczyniach Bizen, stylu ceramiki wabi-sabi.
Kintsugi, japońska technika naprawy przedmiotów za pomocą złota, celebruje nadanie drugiego życia miskom, filiżankom lub wazonom i jest symbolem tego, jak rzeczy poprawiają się wraz z wiekiem. Koncentracja Kintsugi na ponownym użyciu i naprawie jest związana z koncepcją mottainai, czyli unikania marnotrawstwa, która jest dziś ważniejsza niż kiedykolwiek.
Za tą praktyką, misternie połączoną z pojęciem wabi-sabi, kryje się chęć celebrowania piękna przemijającego czasu. Kintsugi jest również używany jako metafora odporności w ludzkim zachowaniu. Można doświadczyć traumy, zostać uszkodzonym, a następnie naprawionym i stać się po prostu piękniejszym i silniejszym po przejściu przez trudne doświadczenie.
Kintsugi jest przykładem japońskiej koncepcji uhonorowania i zachowania doskonale niedoskonałych. Wypełnianie pęknięć złotem oznacza odnajdywanie prawdziwego znaczenia w czasach rozpaczy i straty oraz tworzenie czegoś innego, a być może nawet lepszego niż oryginał.
Nieuchwytne i piękne wabi-sabi jest integralną częścią japońskiego życia. Wszechobecny, jest podstawą delikatnej japońskiej wrażliwości, która tak często nas zaskakuje. Dziś pojęcie to zasługuje na większe podkreślenie, gdyż zachęca do powrotu do wartości skromnych i bezpretensjonalnych.
Wabi-Sabi idzie do Hollywood
Znane kobiety w USA, znane ze swojego uderzającego wyglądu i młodzieńczej prezencji, zaczęły przyjmować koncepcję wabi-sabi, czując się dobrze we własnej skórze w miarę starzenia się, podczas pandemii. Swobodne zerwanie z zasadami narzuconymi przez społeczeństwo, że linie i zmarszczki powinny być usuwane za pomocą botoksu, a siwe włosy oznaczają, że jesteś przeszłością, kobiety takie jak Sarah Jessica Parker, która grała młodą, czarującą i bajecznie piękną pisarkę Carrie Bradshaw w przebojowym serialu Seks w wielkim mieście postanowił zaakceptować zmiany, które zachodzą wraz z wiekiem. I nie jest sama. Inspirując współgwiazdę Cynthię Nixon i ikonę filmu Andie MacDowell do porzucenia swoich korzeni, Hollywood wydaje się przyjmować tę koncepcję wabi-sabi.
Ale japońska koncepcja piękna to coś więcej niż starzenie się z wdziękiem. Postanowiliśmy więc oderwać warstwy i zagłębić się w coś więcej niż modny ruch wabi-sabi i zbadać mniej dyskutowane koncepcje, które określają japońskie piękno.
W rzeczywistości istnieją cztery koncepcje, które reprezentują prawdziwą esencję piękna w kulturze japońskiej: sabi, wabi, shibui i yugen.
Sabi
Sabi, oznaczające rozkwit czasu lub piękno wynikające z wieku, jest celebracją naturalności i niedoskonałości oraz sprzyja docenieniu archaicznych, niewypolerowanych, niedokończonych i nierównych rzeczy. Ponieważ i tak nie ma czegoś takiego jak doskonałe, sabi pozwala przestać tak usilnie starać się osiągnąć coś, co nigdy nie może być. Sabi jest widoczna w pęknięciach, wgnieceniach i brakujących elementach przedmiotów nieożywionych oraz w szorstkości, bliznach i skazach we wszystkim, co czyni nas ludźmi.
Wabi
Wabi reprezentuje piękno prostoty i funkcjonalności. Kultywując uznanie dla prostego wystroju wnętrz i umiejętność zadowalania się mniejszymi kosztami, Japończycy odnajdują i doceniają piękno w prostych rzeczach, niezależnie od tego, czy jest to bambusowa łopatka do układania ryżu, czy ręcznie malowana filiżanka do herbaty. Proste skarby mogą być bezcennymi skarbami .
Shibui
Trzecią zasadą japońskiego piękna jest shibui. Shibuii dostrzega piękno w naturalnych nieprzetworzonych materiałach i stawia na praktyczność.
Shibui (渋い) (przymiotnik), shibumi (渋み) (rzeczownik) lub shibuya (渋さ) (rzeczownik) to japońskie słowa, które odnoszą się do szczególnej estetyki prostego, subtelnego i dyskretnego piękna. Podobnie jak inne japońskie estetyki, takie jak iki i wabi-sabi, shibui może odnosić się do wielu różnych dziedzin, w tym sztuki, projektowania wnętrz, architektury krajobrazu i mody.
Osoba, przedstawienie lub przedmiot można uznać za shibui – autentyczne i atrakcyjne bez potrzeby dekoracji.
Japońska estetyka shibui to koncepcja harmonii i równowagi w naturze, sztuce, wystroju i modzie. Filozofia Shibui to mądrość i oświecenie, uważność, łaska i obecność. Jeśli ktoś szuka poczucia oświecenia i harmonii, ponieważ jego życie jest w nieładzie i potrzebuje spokoju, estetyka shibui może wnieść spokój, spokój i zen do domu lub życia.
Shibui może przyjść w prostym akcie obserwowania natury i bycia uważnym i obecnym w tej chwili. Przykładem shibui może być skupienie się na pojedynczym kwiatku w kompozycji kwiatowej lub pojedynczej gałęzi na drzewie.
Podobnie jak to, co można osiągnąć dzięki praktykowaniu buddyzmu zen i japońskiego minimalizmu, estetyka shibui koncentruje się na subtelnych i cichych cechach, które są dyskretne.
Korzyści z Shibui obejmują:
- Skupienie się na istotnych i ważnych elementach może pomóc w zaoferowaniu świeżego spojrzenia na problem
- Intencjonalizm pozwala na spokój w podróży bez względu na cel
- Uznanie zmarnowanego czasu poprzez delektowanie się chwilą
- Przynosi jasność myśli poprzez uporządkowanie umysłu i otaczającej nas przestrzeni
- Znacząca zmiana może wynikać z równowagi między złożonością a prostotą
Charakterystyka shibui
- Cichy
- Rafinowany
- Spełnienie
- szlachetny
- Uproszczony
- Minimalistyczny
- Uczciwy
- Piękny
- Spokojny
- Uważny
- Zamierzony
Wreszcie, czwartą zasadą piękna jest Yugen, odnajdywanie piękna w niewypowiedzianym i podziwianie tego, co niewidzialne. Yugen to insynuacja, ucieleśnienie podtekstów, podpowiedzi i symboliki.
W przejmującym eseju Randal Morris omawia, w jaki sposób nasze angielskie tłumaczenia słowa yūgen zawodzą, ponieważ jest to koncepcja wskazująca na to, co nieuchwytne, niewidoczne i tajemnicze.
Czasami opisywany jako pomost między artystą a widzem, yūgen oferuje wyjątkową i potężną perspektywę – jednoczesne docenienie piękna i bólu serca, szczęścia i smutku.
Ponieważ te rzeczy naprawdę nie są tak oddzielne i starannie podzielone, jak chcielibyśmy wierzyć, jeden stan emocjonalny może z wdziękiem przechodzić w inny, więc nawet smutek może być na pewnym poziomie cudowny.
Wiele artykułów podkreśla, jak yūgen jest nieodłącznie związany z buddyzmem i świadomym stylem życia. Zwolnienie, dostrzeganie, refleksja, akceptacja i objęcie esencji życia, w całej jego ciemności i świetle, cieniu i blasku, pustce i obfitości, przejawy yūgen można znaleźć w sztuce japońskiej poprzez zamierzone wady, brak symetrii i pustych miejsc.
W życiu yugen to głód, który możemy całkiem zaspokoić, tęsknota za czymś, czego nie potrafimy nazwać, piosenka, której nie potrafimy zaśpiewać i kolor, którego nie da się opisać.
Yūgen, podobnie jak inne japońskie koncepcje, może stawiać więcej pytań niż odpowiedzi. Niezależnie od tego, czy będzie to zamiłowanie do wędrówki, nostalgia, prosta kreatywność, czy wszystkie powyższe, nie ma słów, aby to opisać. To jest yūgen.
Yūgen sugeruje związek z boskością, magią, wszechświatem i tym, co leży poza powierzchniowymi warstwami tego życia – za całym tym gównem.
To zapach, który wąchałeś, jedzenie, którego próbowałeś, melodia, którą lubisz, ale jest tak subtelna, że jeśli tylko mrugniesz, możesz ją przegapić. Yūgen to sugestia, wskazówka, ukłucie. To gdzieś z tyłu głowy, posmak, implikacja lub słowo na końcu języka.
Wszyscy czuliśmy się yugen — to niewytłumaczalne uczucie, którego nie da się opisać; wspomnienie, które możesz poczuć, ale nie możesz sobie przypomnieć. Jest zdumiewająco piękny, a jednocześnie przerażająco ponury, ponieważ jako ludzie boimy się nieznanego. Ale to mniej uczęszczana droga najczęściej prowadzi nas do inspiracji, zachwytu i miłości. Yugen to piękno, którego nie można opisać słowami, ale trzeba je poczuć.
Esencja japońskiego piękna ma wiele form, zarówno materialnych, jak i niematerialnych, obecnych i niewidzialnych oraz doskonale niedoskonałych, jak samo życie. Opisanie piękna to zdefiniowanie życia, które wymykają się wyjaśnieniom śmiertelników, chociaż ostatecznie warte są zbadania.